تحلیلی بر برنامه­ های توسعه و سیاست­ های زمین شهری با تأکید بر رویکرد حکمروایی خوب زمین؛ موردپژوهی: کلانشهر تهران

زمین پایه­‌ی هرگونه توسعه شهری است و نقش مهمی در راستای تحقق توسعه­‌ی پایدار شهری بازی می­‌کند؛ البته این موضوع با چگونگی تصمیم‌سازی­‌های زمین شهری و به عبارت بهتر حکمروایی زمین ارتباط می­‌یابد. در این میان رویکرد حاکم بر برنامه‌­های توسعه و سیاست‌­های زمین شهری و تحلیل آن بر پایه‌­ی الگوی حکمروایی خوب زمین گام مهمی در آسیب­‌شناسی اقدامات و فعالیت­‌های گذشته و ترسیم دورنمای مناسب برای آینده محسوب می­‌شود. این تحقیق از سنخ تحقیقات توصیفی ـ تحلیلی و روش کلی حاکم بر تحقیق نیز روش تحلیل ثانویه است که با معرفی حکمروایی زمین و ویژگی­‌های آن، تلاش شده است تا برنامه‌­های توسعه و سیاست­‌ها و قوانین زمین شهری از منظر الگوی حکمروایی خوب زمین تشریح و الزامات و چالش­‌های آن به صورت موردی در کلانشهر تهران به بحث گذاشته شود. نتایج نشان می­‌دهد که سیاست‌­های زمین شهری، ضوابط منطقه‌بندی و تفکیک زمین، نقایص برنامه‌­ریزی مسکن، تداخل قوانین با یکدیگر، نبودِ چشم­‌انداز مناسب در حوزه­‌ی مدیریت زمین شهری و پاسخگو نبودن نهادهای زمین شهری منجر به سوداگری زمین و مسکن در کلانشهر تهران و نادیده­ گرفته شدن گروه‌­های کم ­درآمد و آسیب‌­پذیر در طرح­‌های شهری و افزایش پراکنده‌رویی شهری، گسترش ساخت و سازهای بی‌­رویه و بی‌­ضابطه، تضییع حقوق شهروندی و نقض قوانین معماری و شهرسازی شده است که برخلاف اصول و معیارهای حکمروایی خوب زمین است. روند متمرکز تصمیم‌­گیری و شکل­‌نگرفتنِ مدیریت محلی زمین، فقدان شفافیت و مبهم­ ماندن وضع مالکیت اراضی داخل و خارج از محدوده و حریم کلانشهر نیز از مواردی است که با اصول حکمروایی خوب زمین در تضاد است. از ­این­رو، لزوم تجدیدنظر در ساختار حکمروایی زمین و تفویض وظایف و اختیارات به سطوح محلی از سوی دولت امری ضروری است؛ البته با ذکر این نکته که تحقق مدیریت محلی زمین خود منوط به تحقق حکمروایی شایسته زمین است.